Chọi gà – Sức sống bền bỉ theo thời gian

Chọi gà không chỉ là một trò chơi dân gian trong khuôn khổ hội làng, mà nó còn là một thú vui chơi của nhiều người ở đô thị cũng như nông thôn. Bên những xới đấu tiếng hô hào rộn rã của các em nhỏ, những lời bình của người đứng tuổi đều không ngớt. Điều này đã minh chứng cho sức sống bền bỉ của trò chơi này giữa cuộc sống hiện đại.

Sinh ra từ làng

Thú vui chọi gà này trước kia phổ biến tại các nông thôn, trong thời gian nhàn rỗi đem ra thi đấu lấy vui. Sau dần trở thành thú tiêu khiển phổ biến hơn với những người có địa vị. Gà đem thi đấu được coi như  thể diện của chủ nuôi. Cũng từ đấy mà nổi danh những giống chiến kê tốt như gà đá cựa sắt Cao Lãnh. Giống gà này một thời được các chủ kê ưa chuộng bởi thành tích gần như bất bại.

Chơi chọi gà sinh ra từ  làng quê, nông thôn

Nói thêm về danh xưng gà đá cựa sắt, thực chất đây là một tên gọi khác của chọi gà mà thôi. Sau một thời gian, để thêm phần kịch tính cho xới đấu, nhiều sư kê đem cựa gà mài sắc, bén như dao. Các đòn ra của gà chiến sau khi đã mài cựa có uy lực hơn và phương pháp dũa cựa này được các sư kê truyền tai, trở thành kĩ thuật bắt buộc khi thi đấu gà chọi sau này. Phần cựa mài được ví như dao sắt và cái tên đá gà cựa sắt cũng phổ biến là vì vậy.

Thú tiêu khiển tốn kém

Khi đã trở nên phổ biến cũng là lúc chọi gà vượt ngưỡng giới hạn của một trò chơi dân gian khi nhàn rỗi mà trở thành một thú vui tiêu khiến được đầu tư nghiêm túc. Khi đó, khác với cách nuôi gà, cách nuôi gà chọi trở nên phức tạp hơn nhiều. Quá trình tuyển giống cũng rất kì công và đôi khi chủ nuôi còn thuê hẳn một sư kê lão làng về huấn luyện riêng cho gà nhà.

Để có mộ chiến kê võ dũng chủ nuôi cần tuyển được giống gà nòi tốt. Nổi tiếng nhất là gà đá cựa sắt Cao Lãnh, giống gà này vừa ra đòn hay lại rất biết cách né và chịu đòn. Tiếp sau đó, các giống gà tại Ðình Bảng (Bắc Ninh), Thổ Hà (Bắc Giang), Nghĩa Đô, Nghi Tàm (Hà Nội), Bà Ðiểm (TP Hồ Chí Minh), Bà Rịa,…

Đá gà cựa sắt

Khi lựa giống thì quan trọng nhất là xem nòi mái. Gà mái giống chịu đòn tốt chắc chắn sẽ di truyền cho thế hệ sau. Gà Cao Lãnh cũng nhờ đặc tính di truyền từ mái Miên mà nổi danh đến vậy. Tất nhiên, tông trống cũng rất quan trọng. Trống phải tài giỏi thì thế hệ sau mới có thể trạng tốt cùng lối đá hay.

Khi xem gà chọi, gà chọi hay hơn nhau ở những thế đòn đẹp mắt. Muốn vậy, sư kê cần huấn luyện gà chiến bằng cách luyện đi dưới để lấy thế đá hầu, chạy kiệu tạt đầu,… Bên cạnh đó, để gia tăng uy thế cho mỗi đòn đánh chủ nuôi phải biết cách nuôi gà đá có lực. Ngoài những bài tập nói trên thì chủ kê có bí quyết vào và ra nghệ riêng để gà chiến thêm rắn rỏi, chịu đòn tốt hơn.

Chăm sóc gà đá cựa sắt rất khó, đòi hỏi sự nhẫn nại. Trong lúc ăn cũng cần phải chú ý tạo điều kiện để gà được luyện tập thêm ví như việc thức ăn cần treo lên cao, buộc gà nòi phải nhón chân lên cao, như vậy thì gà đá cũng hay hơn. Khi xem chọi gà, chọi gà giữa các giống khác nhau thường rất gay cấn bởi tính tình ganh đua, so bì từng chút. Có nghĩa là gà chiến luôn mang tính hỏa trong thân thể. Điều này kéo dài không tốt cho tì vị, đồng thời chủ kê cũng khó lòng bảo bao. Do đó, trong khẩu phần ăn luôn có giá đỗ để làm bình khí, hạ hỏa. Đôi khi chiến kê được dùng thêm cả lươn hay thịt bò để gia tăng sức mạnh cơ bắp.

Trên đường lu mờ

Là một trò chơi từng rộn rã khắp chốn làng quê.

Là một trò chơi từng rộn rã khắp chốn làng quê, phổ biến khắp phố thị, trường gà được lập nên nhiều không kể xiết, nhưng sau đó hình ảnh của những hội làng này bị biến tướng theo chiều hướng xấu khi gắn với việc cá độ. Và đến ngày nay thì trào lưu này còn du nhập thêm phong cách chọi gà ngoại để dễ dàng hơn cho việc ăn thua đỏ đen, điển hình là gà Mỹ đá cựa sắt. Điều này khiến xã hội có cái nhìn khắt khe hơn cho thú vui xem chọi gà. Và đôi khi là sự cấm đoán về mặt pháp luật.

Thêm vào đó, không gian đô thị chật hẹp bớt chỗ trống cho những trường gà lớn. Quy mô thu hẹp dần cùng với sự kì công quá lớn khiến nhiều chủ kê cũng bỏ nghề. Sinh ra từ làng và nay chọi gà cũng lại quay về lũy tre, xuất hiện với tư cách vốn có thuở  trước – một trò chơi trong những hội làng. Chọi gà khi đó vừa mang tính giải trí say những ngày lao động mệt nhọc, vừa là hình thức nuôi dưỡng tinh thần thượng võ của dân tộc. Nhưng lẽ tồn tại này khiến người dân phố thị thiệt thòi khi nhiều người không biết đến thú vui dân gian này, không được hưởng cảm giác phấn khởi khi theo dõi xới gà kịch tính. Nhưng đôi khi, những xới đấu nhỏ vẫn hiện hữu giữa nội đô, điều này đã phần nào minh chứng cho sức sống bền bỉ của thú chọi gà. Dù không còn mạnh mẽ nhưng thú vui này vẫn còn sức hút trong tâm tưởng nhiều thế hệ.